Luisteren zonder te willen fixen

Onze wens om anderen te helpen is bij de meesten van ons van nature ingebakken. Een ander zien die het moeilijk heeft, maakt dat we ons niet prettig voelen. Het triggert namelijk onze reflex om de ander te fixen of diens probleem voor hem op te lossen. Dat komt voort uit onze aangeboren wens om het lijden van anderen te verlichten of weg te nemen (compassie). Onze innerlijke helper komt in actie! Maar HOE we helpen is cruciaal en echt luisteren is de sleutel.

Want willen we de ander werkelijk helpen zijn eigen problemen op te lossen? Of willen we zo snel mogelijk ons eigen ongemak bij de aanblik van het lijden van de ander kwijt raken? Misschien herken je dat je een of meer van de volgende dingen doet als je ziet dat iemand het moeilijk heeft.

Helpers-reflex: fixen

1. Suggesties en adviezen geven.

“Heb je gedacht aan…” of “Wat als ik even dat voor je doe…” of “Ik zou zus en zo doen als ik jou was.” Of “Je moet ook gewoon… doen.”
We willen de ander fixen. Hiermee ontnemen we de ander de kans om zelf zijn situatie te exploreren.

2. Begrip tonen door eigen soortgelijke ervaringen te vertellen.

“Ik weet precies hoe je je voelt.” “Oh, ik had laatst ook zoiets.” “Bij mijn scheiding/ziekte/verlies ….”
Het delen van onze eigen ervaringen verlegt de focus meer naar onszelf in plaats van dat we de ander de gelegenheid geven gewoon zijn eigen verhaal te vertellen.

3. Onze eigen ‘wijze’ visie over het onderwerp geven.

“In ieder geval is er nu een einde gekomen aan zijn/haar lijden.” “Ze deed ongetwijfeld haar best.” “In die gevallen moet je het ook zo zien….”
Ook dit is een vorm van fixen. Dit kan ertoe leiden dat de ander aan zijn eigen perspectief gaat twijfelen en het gevoel heeft dat hij de dingen anders moet zien.

Is het OK om niet OK te zijn?

Hoe goed ook onze bedoelingen zijn om de ander te helpen, hulp zoals hierboven beschreven, heeft ongewild effecten. Onze behoefte om dingen te ‘fixen’ geeft immers de boodschap af dat ongemakkelijke gevoelens (van de ander of van onszelf) opgelost moeten worden en dat bepaalde gedachten en emoties niet welkom zijn.

Maar wat zou er gebeuren als we de verleiding om te redden weerstaan?

Als we bereid zijn om bij en met iemand te zitten in zijn ongemak, geven we de boodschap af dat het ‘OK is om je niet OK te voelen’. Als we erop vertrouwen dat anderen in staat zijn voor zichzelf te denken, geven we hen de kracht om hun eigen oplossingen te vinden voor hun problemen.

Luisterruimte

Stel je voor dat je een ruimte binnengaat waarin alle gedachten en emoties welkom zijn. Een ruimte waar je kwetsbaarheid niet hoeft te vrezen of vermijden. Waar het geaccepteerd wordt als normaal onderdeel van wat het betekent om mens te zijn. Waar je je denken kunt onderzoeken. Zonder wat je zegt te hoeven censureren uit angst veroordeeld te worden of de luisteraar een ongemakkelijk gevoel te geven. Een plek waar vertrouwelijkheid wordt gerespecteerd. Waar je de mouwen op kan stropen en het ongemak van twijfel en onzekerheid aan kan gaan. En waar je je kostbare en kwetsbare zelf helemaal kan laten zien. Dat is de luisterruimte die we creëren met onze compassievolle, open en oordeelvrije presentie.

Het proces volgen

Maar om die luisterruimte te betreden, moeten we eerst de voeten vegen op de ‘Welkom-mat’. Dat betekent elke wens om te fixen, analyseren, veranderen en oordelen laten varen. De intentie is om open en oprecht belangstellend het proces van de ander te volgen tijdens diens zelfonderzoek.

Het proces vertrouwen en niet in de weg zitten

Het kan als een sprong in het diepe voelen om op deze manier naar iemand te luisteren. Het is niet een ruimte waar plek is voor slimme vragen of dingen zeggen om het proces te versnellen. In plaats daarvan werken we vanuit de vooronderstelling dat mensen goede keuzes maken wanneer ze aangemoedigd worden om zich bewust te worden van zichzelf en hun eigen denken. Hoe minder we ze proberen te helpen, hoe meer inzichten ze kunnen vinden en veranderingen ze kunnen aanbrengen die voor hen werken.

Luisteren is ook in jezelf luisteren

Soms zullen ze over moeilijke gedachten en gevoelens willen spreken. En je weet nooit waar hun exploratie hen naartoe zal leiden. Op dergelijke momenten moeten we in staat zijn om bij ze te zitten met ons eigen ongemak, onze eigen verwarring of onzekerheid en de neiging weerstaan om toch in de fix-stand te gaan staan. Daarvoor is het nodig dat we onszelf bewust zijn van onze gedachten en emoties, ook in onszelf luisteren. Deep Listening traint ons om bewustzijn van ons eigen lichaam daarvoor als ingang te nemen. En onszelf op dergelijke momenten met zelf-compassie tegemoet te treden.

Deze manier van luisteren betekent “een krachtige, menselijke interesse te hebben voor wat ons wordt verteld. Je kunt luisteren al een lege muur, of als een schitterend auditorium waarin elk geluid voller en rijker terugkomt.” – Alice Duer Miller

Getuige zijn van het verhaal

Dus de volgende keer dat we naar iemand luisteren, kunnen we even pauzeren om:

• de wens om te fixen los te laten,
• de neiging om te interpreteren en analyseren te onderdrukken,
• onze slimme opmerkingen en inzichten en al die interessante eigen ervaringen te parkeren,
• ons weetgrage brein uit te schakelen en de verleiding te weerstaan om de sappige details te horen.

Veeg dus de voeten af op de welkomstmat en open een luisterruimte waarin de ander zijn verhaal op zijn eigen manier kan vertellen. Laat hem zijn gevoelens onderzoeken – de goede, de slechte en de lelijke. Wees getuige van zijn ‘hart-grondige’ exploratie. Dat maakt luisteren – Deep Listening – tot een daad van compassie, en voor professionele luisteraars een interventie op zich.

Kennismakingsworkshop

Heb je interesse in Deep Listening? Dan ben je van harte welkom op de 1-daagse kennismakingstraining in Utrecht. Groepsgrootte door corona-maatregelen: minimaal/maximaal 6 mensen, kosten: € 175. Lees hier meer over de training en de data.

De workshop is zeer geschikt voor professionals uit care, cure, ggz, onderwijs, coaches, (mindfulness-)trainers, rouwbegeleiders, geestelijk verzorgers, managers uit profit en non-profit en anderen die met mensen werken en de wens hebben om hun eigen luisterpraktijk te verdiepen.

Meer over Deep Listening en luisteren

Ik heb al eerder vanuit mijn rol als communicatie-adviseur (communicatie gaat immers voor 80 procent over luisteren) een artikel geschreven over Deep Listening en daarbij zorgprofessionals geïnterviewd Deep Listening training hebben gevolgd. Je kunt dat artikel hier lezen.

Meer artikelen over luisteren