Beter luisteren? Stel weinig maar wel goede vragen
Deep Listening leert ons dat vragen stellen vaak helemaal niet nodig is als je naar iemand luistert. Zeker niet als de vraag het interne proces van degene naar wie we luisteren verstoort. Maar vragen stellen is niet verboden. Al zijn er wel wat uitgangspunten die je helpen om goede vragen te stellen. Want weet je nog? “Vertrouw het proces van de ander, volgt het proces van de ander en loop zelf vooral niet (met jouw vragen) in de weg!”
Deze 8 uitgangspunten kunnen je helpen om te bepalen of je een vraag moet stellen en zo ja hoe:
1. Vertraag!
Het is heel menselijk als er tijdens het luisteren van alles in je opkomt aan oordelen, adviezen, vragen, noem maar op. De kunst is deze als wolkjes voorbij te laten gaan en je weer open te stellen voor de ander (in contact blijven!). Stel het vragenstellen daarom zo lang mogelijk is, zo mogelijk zelfs helemaal.
2. Verdraag de frustratie van het niet weten: leer parkeren
Je zult bij het luisteren wellicht opmerken dat je soms iets niet begrijpt wat de ander vertelt. Dat is heel normaal. Onze hersenen vinden dat niet fijn. Die willen dat onzekerheden zo snel mogelijk worden opgelost. Maar daarvoor zitten we er niet als Deep Listeners. Naast dat het belangrijk is dat dit niet in je non-verbale communicatie laat merken (fronsen, onrustig worden, vragen in je hoofd bedenken en zo uit contact gaan), is het belangrijk dat je accepteert dat je niet alles hoeft te begrijpen en te weten. Je dient het proces van de ander door er te ZIJN en te luisteren. Dus leer je vragen en onzekerheden te parkeren.
3. Vraag toestemming
Stel alleen een vraag als de ander je daar toestemming voor geeft. Stel je vraag echter nooit als de ander nog middenin zijn proces zit. Ook niet bij de eerste de beste stilte die er valt in het verhaal. Stiltes helpen immers het proces te verdiepen. Nog beter is om de ander te laten bepalen of je een vraag stelt door van tevoren af te spreken dat hij of zij jou mag vragen om een vaag te stellen.
4. CHECK: Stel je jouw vraag om het proces van de ander verder te helpen en te verdiepen of omdat je zelf iets wilt weten?
Onderzoek eerst waarom je jouw vraag wilt stellen. Vaak zijn we geneigd om vragen te stellen die onze eigen nieuwsgierigheid bevredigen of omdat we iets willen begrijpen. Maar in Deep Listening is het helemaal niet belangrijk dat we de ander compleet begrijpen, als de persoon het zelf maar begrijpt. We zijn aanwezig bij en dienend aan het proces van de ander.
5. CHECK: Komt je vraag voor uit eigen invulling, oordeel, aannames, mening etc.
Heel vaak zijn we geneigd, en dat is o zo menselijk, om te denken dat we het al wel weten of beter weten dan de ander. We houden ervan om informatie te ordenen in hokjes die we al snappen, kaderen. De kunst is echter om dat allemaal te parkeren en open en oordeelvrij te blijven, ook in onze vraagstelling.
Je herkent deze vragen vaak omdat ze een statement zijn met een vraagteken erachter. Of nog erger, als je er komma sukkel (waarom was je daar zelf nog niet op gekomen, sukkel?) achter kunt zetten.
Hele geniepige vooringenomen vragen zijn vragen die beginnen met ‘maar’. Het zijn vragen die blootgeven hoe de vragensteller er werkelijk over denkt, maar vaak zo subtiel dat het bijna niet opvalt. Vooral als verderop in de vraag ook nog het woordje ‘niet’ opduikt. “Maar is het dan wellicht niet beter om….”
Waarom-vragen bevatten vraag ook een impliciet oordeel, vooral als ook het woordje ‘niet’ in de zin wordt gebruikt. “Waarom doe je niet zo…”. Daarnaast heeft het woordje ‘waarom’ vaak de uitwerking dat de ander eerder naar zijn ratio gaat dan naar de gevoelslaag of waardenlaag waar de antwoorden vaker te vinden zijn.
6. Vermijd coctailvragen en vage vragen
Je bedenkt een vraag, stelt hem, bedenkt er nog een betere versie van, stelt die ook en liefst nog een versie. Niet doen!
Als de ander je vraagt wat je bedoelt met je vraag, weet je: het was een vage vraag. Wees concreet, weet wat het doel is van je vraag en wees duidelijk in je taal.
7. Sluit in je taal aan op de taal van degene die spreekt.
Gebruik in je vraag een woord of woorden die de ander heeft gebruikt. Eigen woorden (zelfs synoniemen) kunnen al snel een eigen interpretatie worden van wat de ander heeft gezegd. En die interpretatie kan volledig de plank mis slaan. “Nee, dat bedoelde ik niet.”
8. Laat je vraag uitbreidend zijn, niet inperkend.
Een veelgebruikte techniek is om de vraag te laten gaan over een bepaald signaalwoord in het verhaal van de ander. “Ik hoor je het woord respect heel vaak terugkomen in je verhaal. Kun je daar meer over vertellen? Wat betekent dat voor je?” Daarmee bepaal je als luisteraar echter de agenda voor het proces van de ander. Dat werkt verstorend. Want wellicht is voor hem of haar het uitdiepen van het concept respect helemaal niet helpend.
Een goede uitbreidende vraag is: “Kun (of wil) je er nog meer over vertellen? “
Een goede vraag die de ander van hoofd naar gevoel brengt is: “Vertel eens hoe dat voor je voelt?”
Vragen die beginnen met ‘Vertel eens…” werken vaak als een ventiel dat ingehouden emoties, een langer verhaal, zaken waar schaamte of schuldgevoel omheen zit, kan laten stromen.
“Vertel eens, waar zit voor jou de kern van je probleem?” “Vertel eens, wat doet het met je om al zo lang met dit dilemma rond te lopen?”
Goede vragen stellen is een kunst die je al doende leert. Je kunt je gesprekspartner feedback vragen over de vragen die je stelt. In het moment (als je ziet dat het niet werkt) of achteraf. En het is prima om sorry te zeggen en je vraag terug te nemen en een betere te stellen. Maar hoe minder vragen, hoe beter voor het proces 😉
Kennismakingsworkshop Deep Listening
Heb je interesse in Deep Listening? Dan ben je van harte welkom op de 1-daagse kennismakingstraining in Utrecht. Lees hier meer over de training.
De workshop is zeer geschikt voor professionals uit care, cure, ggz, onderwijs, coaches, (mindfulness-)trainers, rouwbegeleiders, geestelijk verzorgers, managers uit profit en non-profit en anderen die met mensen werken en de wens hebben om hun eigen luisterpraktijk te verdiepen.
Meer over Deep Listening en luisteren
Ik heb al eerder vanuit mijn rol als communicatie-adviseur (communicatie gaat immers voor 80 procent over luisteren) een artikel geschreven over Deep Listening en daarbij zorgprofessionals geïnterviewd Deep Listening training hebben gevolgd. Je kunt dat artikel hier lezen.
Re-Minding Mindfulness Training + Coaching