Vijf oorzaken en oplossingen voor Zoom-moeheid

Hoogleraar communicatie Jeremy Bailenson, van het Stanford Virtual Human Interaction Lab, deed onderzoek naar Zoom-moeheid en vond vier neuro-biologische oorzaken en vier technische oplossingen, die je hieronder kunt lezen. Dit is echter slechts een deel van de oplossing. Je kunt ook iets doen aan je eigen energie-management terwijl je online bent. En dat is oplossing vijf. Vanaf woensdagavond 8 september kun je in 12 wekelijkse bijeenkomsten de online training Awareness Centered Listening Online (ACLO) volgen. In deze training krijg je aangereikt hoe je online present en bij jezelf kunt blijven en kunt luisteren met behoud van energie.

1. Het scherm haalt ons weg uit ons lijf, we voelen de energie niet weglekken tot het te laat is

Ik geef al jaren luistertraining aan professionals met een luisterend beroep. Ik leer hen technieken waarbij ze bewust hun energie inzetten en managen tijdens gesprekken. Deze technieken kun je ook tijdens online contact inzetten. Onderzoek van een Finse universiteit toont aan dat we als mens een automatische positieve reactie via ons autonome zenuwstelsel vertonen als je in een online setting oogcontact ervaart: we voelen ons gezien. Dat verklaart de ervaring van deelnemer aan online luistertraining dat zij zich ook in een online Deep Listening setting echt gezien en gehoord voelen. Tegelijkertijd (zie punt 2) kan dat een energielek veroorzaken.

Oplossing: Door online luistertraining ben je beter in staat je eigen energie te managen tijdens online contacten. Velen van ons denken dat je pas goed luistert als je 100 procent van de tijd met 100 procent van je aandacht bij de ander bent. In de praktijk blijkt dit juist heel benauwend te zijn voor de gesprekspartner. En uitputtend voor jezelf. Een 50/50 verdeling van je aandacht, waarbij er ook 50 procent aandacht is voor wat er in jezelf gebeurt, zorgt ervoor dat je na een hele dag luisteren energie overhoudt. Dat betekent dat je ‘in je lijf’ moet zitten. Dat je je bewust bent van je lijf tijdens het luisteren en online vergaderen Zodat je voor jezelf kunt zorgen als er negatieve emoties voelbaar zijn of als er moeheid optreedt (zelfcompassie). Je leert je aandacht te laten stromen tussen jezelf en de ander.

En dan de meer ‘technische’ oplossingen.

2. Excessieve hoeveelheden close-up oogcontact is zeer intens.
De kwantiteit van oogcontact die we hebben in online chats en de grootte van de gezichten op het scherm zijn onnatuurlijk. In een vergadering kun je naar de spreker, elkaar, je aantekeningen of uit het raam kijken, online kijkt iedereen constant naar iedereen. Als luisteraar word je non-verbaal als spreker behandeld: iedereen kijkt naar je. De hoeveelheid oogcontact is enorm veel hoger. En dat terwijl velen van ons zich ongemakkelijk voelen om in het middelpunt van de belangstelling te staan of in een groep te spreken.

Een andere bron van stress is dat, afhankelijk van de grootte van je scherm en of je wel of niet een externe monitor gebruikt, de gezichten op het scherm groter kunnen lijken dan comfortabel is. Als het scherm dicht bij ons is en het gezicht van de ander relatief groot in beeld, dan ervaart ons brein die ander als te dichtbij en te intiem om comfortabel te kunnen voelen. Sterker nog, je brein is de hele tijd in een opgewonden staat omdat het de situatie interpreteert als leidend tot een gevecht of paring. Dat is natuurlijk zeer vermoeiend voor je lichaam.

Oplossing: Tot platforms als Zoom hun interface veranderen, kun je het venster beter uit de full-screen optie halen en minimaliseren. Bovendien is het raadzaam om een extern Bluetooth keyboard te gebruiken om op een comfortabele afstand van het scherm te kunnen gaan zitten en zo je persoonlijke ruimte op te rekken.

3. Jezelf constant in real-time en close-up op het scherm zien is zeer vermoeiend. 

De meeste videochat-programma’s tonen je een klein venster met hoe je eruit ziet op camera. End at is onnatuurlijk. Dat is net alsof iemand je in het echte leven achtervolgt met een Spiegel, zodat je bij alles dat je doet te zien krijgt hoe je er daarbij uitziet. Dat zou krankzinnig zijn. Uit onderzoek blijkt bovendien dat we kritischer op onszelf worden als we vaker een reflectie van onszelf zien. Op Zoom is dat uren achtereen! Dat is enorm stressvol en heeft dus negatieve emotionele consequenties.

Oplossing: Tot de makers van Zoom dit standaard aanpassen, kun je de “hide self view” knop gebruiken, met de rechter muisknop op het venstertje met je eigen videobeeld te klikken.

4. Video chats reduceren onze mobiliteit enorm.

Tijdens persoonlijke gesprekken en telefoongesprekken kunnen we rondlopen en bewegen. Tijdens een videomeeting moet je op de plek blijven om niet buiten beeld te raken. Je bewegingsvrijheid wordt Hiermee gelimiteerd end at is onnatuurlijk. Onderzoek toont bovendien aan dat we cognitief beter presteren als we bewegen.

Oplossing: Denk beter na over de ruimte waarin je zit, of nog liever, staat tijdens het videochatten, waar je de camera neerzet en of een extern toetsenbord kan zorgen voor afstand en flexibiliteit. Een camera die verder weg staat van het scherm, geeft je de mogelijkheid om rond te lopen en dingen op een flipover of whiteboard te schrijven (als spreker). En af en toe je camera uit mogen zetten tijdens een meeting is een prima groepsafspraak om deelnemers een non-verbale pauze te geven.

5. De cognitieve belasting is veel hoger in videochats. 

Waar we in het echte leven non-verbale communicatie onbewust oppikken, moeten we er in online veel harder voor werken om signalen te verzenden en op te pikken. Je moet bijvoorbeeld moeite doen om je hoofd in het midden van het beeld te houden, er geïnteresseerd uit te zien, je gezichtsuitdrukking onder controle te houden (want de anderen en jijzelf kunnen je constant zien) en je duim opsteken als je je instemming met iets wilt communiceren. Gebaren kunnen online bovendien iets andere betekenen: een zijdelingse blik naar een collega IRL betekent immers iets anders dan wegkijken naar je kind dat je thuiskantoor binnenkomt.

Oplossing: Geef jezelf gedurende lange vergaderingen een “audio only” pauze. Dat betekent niet alleen maar de camera uitzetten, maar ook je lichaam wegdraaien van het scherm of gaan rondlopen. Het gaat erom dat je even niet geconfronteerd wordt met al die gezichten op het scherm.

Ben je geïnteresseerd in de Awareness Centered Listening Online training? Lees er hier meer over.

Bron van technische tips: Stanford News oorspronkelijk artikel
Bron Fins onderzoek: Hietanen, J. O., Peltola M. J., & Hietanen, J. K. (2020). Psychophysiological responses to eye contact in a live interaction and in video call. Psychophysiology, e13587. https://doi.org/10. 1111/psyp.13587

Meer over Deep Listening Luistertraining
Alle artikelen over Luisterenneur