Wat is zelfcompassie eigenlijk?
Als een familielid of een goede vriend het moeilijk heeft, roepen we vaak: “Zorg goed voor jezelf.” Maar wat zeggen we tegen onszelf als we het moeilijk hebben? Vaak zijn we dan behoorlijk hard tegen onszelf. Zeggen we bijvoorbeeld ‘stommerd’ in ons hoofd als we een fout maken. We accepteren steeds minder dat we imperfect zijn. En ook dat het leven nu eenmaal ups en downs kent. Voelen we onszelf ongelukkig, dan vinden we onszelf al snel een loser.
Psychiater Damiaan Denys vindt dat we weer moeten leren accepteren dat (psychisch) lijden erbij hoort, dat het onderdeel is van ons menszijn. Zelfcompassie leert je beter om te gaan met je eigen imperfectie en lijden. Daardoor kun je emotioneel veerkrachtiger in het leven staan bij tegenslagen.
Vriendelijk, verbonden en mindful
Wat verstaan we eigenlijk onder zelfcompassie? Het is een staat van ‘liefdevolle, verbonden aanwezigheid’ in en met onszelf. Deze elementen komen naar voren in de drie onderdelen die Kirstin Neff en Christopher Germer onderwijzen in de training Mindful Zelfcompassie.
- Vriendelijkheid voor jezelf versus zelfveroordeling
Wanneer we handelen vanuit zelfcompassie, behandelen we onszelf met vriendelijkheid, zorg, begrip en steun. Net zoals we een dierbare vriend zouden behandelen. De meeste mensen behandelen zichzelf echter strenger en zeggen (hardop of in hun hoofd) onaardige dingen tegen zichzelf. Dingen die ze nooit tegen een ander zouden zeggen.
Compassie gaat ook over de wens of intentie het lijden te verlichten en de motivatie om er iets aan te doen. Dit betekent dat er ook een element van actie in zelfcompassie zit. Het gaat over onszelf actief te troosten en steunen wanneer we lijden, En over de noodzakelijke actie ondernemen om onszelf te helpen als we worstelen. - Gedeelde menselijkheid (common humanity) versus isolatie
Bij zelfcompassie hebben we de wijsheid om in te zien dat onze eigen ervaring van imperfectie onderdeel is van de grotere menselijke ervaring. We zien in dat iedereen lijdt, dat het normaal is. Maar wanneer we worstelen of falen, voelen we vaak dat er iets verkeerd is gegaan, dat dit niet zou moeten gebeuren. Dit roept een gevoel op van dat het abnormaal is en dit heeft een uitwerking van isolatie: alsof iedereen een perfect normaal en gelukkig leven leidt, maar ik niet. - Mindfulness versus over-identificatie
Om met compassie te kunnen reageren op ons lijden, moeten we eerst weten dat we lijden. Mindfulness zorgt ervoor dat we ons naar pijnlijke gevoelens toe kunnen keren en met ze kunnen ‘zijn’ zoals ze zijn. We onderdrukken of vermijden niet wat we voelen, noch laten we ons meevoeren in de dramatische verhaallijn van wat er gebeurt, een proces dat je ‘over-identificatie’ kunt noemen.
Yin en Yang van zelfcompassie
De meeste mensen denken dat zelfcompassie vooral zacht en ontvankelijk is omdat compassie geassocieerd wordt met zorgzame relaties. Compassie en zelfcompassie kunnen ook krachtig zijn. Reddingswerkers brengen bijvoorbeeld hun eigen leven in gevaar om dat van anderen te redden. Actievoerders voor het milieu zijn bereid zich vast te ketenen of zich te laten arresteren om hun droom voor een betere wereld dichterbij te brengen. Dat is ook compassie.
We kunnen ook krachtige compassie voor onszelf hebben. Bijvoorbeeld door te weigeren nog langer een verslavende stof te gebruiken omdat die onze gezondheid ondermijnt. Of in opstand komen tegen een werkgever die ons uitbuit. Om volledig zelfcompassievol te zijn, hebben we de yin en de yang van zelfcompassie nodig.
De yin van zelfcompassie gaat over ‘zijn met’ onszelf op een compassievolle manier – onszelf voeden, troosten, verzachten en bekrachtigen.
De yang van zelfcompassie gaat over ons handelen in de wereld – onszelf beschermen, in onze behoeften voorzien en onszelf motiveren.
Sterke rug, zachte voorkant
Deze twee aspecten van zelfcompassie zijn allebei essentiële manieren van voor onszelf zorgen. Omdat we onszelf moeten voeden (yin) voordat we de wereld met moed en kracht (yang) in kunnen gaan. Of zoals meditatieleraar Joan Halifax zegt: “met een sterke rug en een zachte voorkant”.
Meer artikelen over zelfcompassie
Lees meer over de 8-weekse Training Mindful Zelfcompassie (vanaf 11 oktober 2022 in Zeist)
