Krachtige zelfcompassie: opkomen voor jezelf en anderen

Zelfcompassie gaat niet alleen over vriendelijk met jezelf omgaan als je het moeilijk hebt: de zachte yin-kant van zelfcompassie. Er is ook een yang-kant die we krachtige zelfcompassie noemen. Die betekent dat we onze grenzen aangeven Dat we voor onszelf en anderen opkomen. En dat we onszelf en anderen beschermen tegen wat schadelijk is voor onszelf, ons allemaal en het leven op aarde.

In de Boeddhistische traditie is het doel van echte compassie om ervoor te zorgen dat iedereen zo min mogelijk lijdt. Boeddhisten maken dan ook geen onderscheid tussen compassie en zelfcompassie: compassie includeert iedereen, ook onszelf.

Krachtige Zelfcompassie: wat doe ik dan?

Dat betekent uit compassie voor jezelf bijvoorbeeld dat je gezond eet, beweegt en slaapt. En dat je matig bent met alcohol, een gezonde balans hebt tussen werk en ontspanning. Dat je op je werk je grenzen aangeeft bij je leidinggevende en collega’s als dat nodig is. Dat je tijd en ruimte voor jezelf claimt binnen je gezin. Dat je bij je vriendin aankaart dat jij ook aan de beurt mag komen met jouw verhaal. En dat je op tijd uit een toxische relatie stapt!

Krachtige compassie: hoe ziet dat eruit?

Uit compassie voor anderen maak je bijvoorbeeld als ouder de moeilijke keuzes voor je kind. En zorg je dat er zo min mogelijk sprake is van ‘te veel van het goede’: snoep, zon schermtijd enzovoort. Of dat je de autosleutels afpakt van een vriend(in) die  met een slok te veel op achter het stuur van de auto wil kruipen. Het kan dan zijn dat je op de korte termijn een beetje lijden veroorzaakt: de frustratie van iets niet mogen. Maar dan wel om het lijden op de lange termijn te voorkomen: overgewicht, slechte ogen, concentratieproblemen een auto-ongeluk.

Handelen vanuit wat goed en wijs is

Maar krachtige compassie gaat ook over in het algemeen opkomen voor zwakkeren en tegen onrecht. Dus dat je er wat van zegt als een kind of collega wordt gepest of uitgescholden. Als mensen elkaar het recht op een eigen mening ontzeggen of leugens verspreiden voor eigen gewin. Als de Belastingdienst groepen discrimineert of je medestudent geen stageplaats kan vinden vanwege zijn achternaam, kleur of gender. Niet uit boosheid, maar vanuit overtuiging over wat het goede en wijze is: minder lijden voor iedereen. Als je wegkijkt, ontneem je de ander de kans om in aanraking te komen met een andere waardenset.

Liefdevolle vriendelijkheid en compassie zijn de basis voor wijze, krachtige, soms tedere en soms krachtige acties die echt een verschil kunnen maken in ons eigen leven en dat van anderen. – Sharon Salzberg

Hard op de zaak niet op de persoon

Hoe doe je dat dan, compromisloze compassie tonen wanneer iemand iets doet dat schadelijk is voor jou en/of anderen? Dat betekent ten eerste dat je de ander niet wegzet als slecht, dom (wappie) of als de vijand. En dat je laat merken dat je hem als persoon waardeert, maar het niet eens bent met wat hij doet. En dat doe je op een manier die niet-escalerend werkt. Door te laten merken hoe wat de ander doet jou kwetst. En welke impact dat op je heeft op emotioneel niveau.

Storytelling biedt veranderruimte

Storytelling is een goede manier om iemand te laten merken wat hij teweeg brengt. Bijvoorbeeld door hatelijke opmerkingen tegen of over anderen (denk aan uitingen van haat, misogynie, racisme, homofobie etc.). Je kunt de ander dan meenemen in hoe mensen die je kent geraakt zijn door dergelijke opmerkingen. Hoe ze daardoor hun vertrouwen zijn kwijtgeraakt dat anderen hen als mens zien. Hoe hen dat op allerlei manieren beperkt en zelfs angstig maakt. Door storytelling kun je een punt maken zonder de ander direct aan te vallen. Dan communiceer je op een manier die werkelijk getuigt van compassie. Je blijft de ander zien en behandelen vanuit de wetenschap dat elk mens fouten maakt, jijzelf incluis: gedeelde menselijkheid. En tegelijkertijd laat je merken wat jouw fundamentele grenzen zijn, wat je wel en niet acceptabel gedrag vindt. En nodig je de ander uit om in gesprek te gaan. Uit onderzoek blijkt dat deze aanpak significante veranderingen teweeg kan brengen in het wereldbeeld van mensen.

Schets toekomstbeeld met win-win

Maar zelfs als je weet dat je meer zal bereiken met dialoog dan met exclusie, zul je innerlijke weerstand moeten overwinnen om deze gesprekken aan te gaan. Compassie te tonen, zelfs stevige compassie, aan iemand die schadelijk gedrag vertoont? Dat kan voelen als een vorm van overgave of stilzwijgende acceptatie van het gedrag. Je kunt dan het idee hebben dat als je het gesprek aangaat, je op misschien beïnvloed of besmet gaat worden. Het tegendeel is het geval. Als je werkelijk open en nieuwsgierig naar de ander luistert om te begrijpen, creëert dat ruimte voor de ander om een beetje anders te gaan denken. Neem de ander ook mee naar hoe het leven er uit kan zien als hij zijn mening een beetje bijstelt. Naar hoe er een win-win situatie kan ontstaan voor hem, voor de slachtoffers en de wereld als geheel. Zo zorg je ervoor dat hij het bijstellen van zijn mening en gedrag niet als een verlies ervaart. Want dat doe je wel als je de ander alleen door schaamte tot overgave probeert te dwingen tot veranderen. Hij zal zich dan alleen maar dieper ingraven in zijn stellingen.

Oude reactiepatronen voorkomen

Het moeilijkst is misschien nog wel om zelf van binnen geaard te blijven als je krachtige compassie beoefent. Wanneer de emoties in je razen. Als je voor jezelf of anderen opkomt, kunnen andere mensen terugslaan. Met opmerkingen en acties die je hart op hol laten slaan. Als je niet voorbereid bent, kan die fysieke reactie je direct in een vechten/vluchten/bevriezen-reactie terecht laten komen. Een op angst-gebaseerde mindset waarbij je geneigd zult zijn om op oude, reactieve reacties terug te vallen. Denk aan weglopen, terugschelden, slaan of stilvallen en niets uit weten te brengen.

Bereid je voor, bepaal moment

Je zult volledig present moeten zijn en je woorden zorgvuldig moeten kiezen om het gesprek de goede kant op te blijven sturen. Het kan dan helpen om van tevoren al wat gedachten op te schrijven. Over wat je tegen de ander wilt zeggen en welke verhalen je wilt vertellen. Zorg vervolgens voor een persoonlijke ontmoeting, geef jezelf wat controle over het moment waarop het gesprek plaats vindt. Dat is een menselijker manier dan via een lange e-mail.

Stay safe!

Onthoud dat hoewel zo’n gesprek een voedingsbodem kan zijn voor verandering, je altijd je eigen welzijn op de eerste plaats moet blijven zetten. Dus blijf weg van potentieel traumatische of gevaarlijke ontmoetingen. Wees niet bij voorbaat gehecht aan een bepaald resultaat. Je moet zeker weten dat de ander in staat en bereid is om met je in gesprek te gaan. Dat voel je meestal meteen aan het begin wel aan. Als de ander je ridiculiseert of beledigt is het gesprek beëindigen de manier om krachtige zelfcompassie te praktiseren. Dan is loslaten het devies. Uiteindelijk bepaald de ander zelf of hij of zij gaat veranderen.

Doe mee aan de online workshop Stevige Zelfcompassie

Wil je meer weten over krachtige zelfcompassie? Op  19 oktober 2021 geef ik van 19.30 – 21. 30 uur een online workshop. De kosten bedragen € 35,-. Klik hier voor meer informatie en inschrijving.

Leestip

Meer lezen over Stevige Zelfcompassie en waarom dit vooral voor vrouwen zo nodig is om te leren? Lees het nieuwe boek van Kirstin Neff – Fierce Zelfcompassion.