Echt contact maken als luisteraar

Deep Listening gaat over ‘luisteren met behoud van energie’. En over luisteren zonder de neiging te hebben te gaan oordelen of te moeten fixen’. Maar het gaat vooral ook over luisteren vanuit echt compassievol contact. In dit artikel richt ik de schijnwerper op hoe je echt contact maakt met de ander. Zodat die zich werkelijk veilig voelt, gezien en gehoord. En hoe je door dat contact ook subtiele informatie kunt oppikken door je lichaam als luisterinstrument in te zetten.

Maar laten we beginnen bij het begin, met wat contact eigenlijk is. Op Ensie.nl wordt het omschreven als: “Contact hebben is een verbinding aangaan en waarbij een interactie ontstaat tussen twee of meer personen.” Als je gaat zoeken naar synoniemen vind je dit: 1) Aanraking 2) Aansluiting 3) Avance 4) Band 5) Communicatie 6) Connectie 7) Gemeenschap 8) Nodig bij elektrische geleiding 9) Omgang 10) Onderlinge aanraking 11) Onderlinge verbinding 12) Ontmoeting 13) Overleg 14) Rapport 15) Relatie 16) Schakelaar 17) Startslot 18) Verbinding 19) Voeling. Nummer 8 laat ik hier opzettelijk staan, omdat het misschien wel iets zegt over welk medium het contact tot stand brengt.

Echt contact voel je in je lichaam

Jaren geleden deed ik tijdens een Deep Listening training een oefening met een andere deelnemer waarbij je begint op circa 10 meter afstand van elkaar. De een loopt daarna pasje voor pasje naar de ander toe. Degene die stilstaat zegt stop als hij het gevoel krijgt dat de ander een grens overgaat. Oogcontact is niet per se noodzakelijk. De eerste grens is die van de publieke ruimte naar de sociale ruimte. Daarna volgt een volgende grens, die naar de persoonlijke ruimte en uiteindelijk de intieme ruimte. Op de plaatjes kun je zien waar die grenzen ongeveer liggen. Dit is voor eenieder ongeveer hetzelfde, al kan je je voorstellen dat iemand die onveiligheid in zijn jeugd heeft ervaren een de persoonlijke en intieme ruimte verder van zich af kan ervaren. Wat mij toen zo trof is dat ik voor het eerst die grenzen bewust in mijn lichaam kon voelen, ook zonder oogcontact. Hoewel oogcontact bijdraagt aan het gevoel van contact, kan het in sommige situaties degene naar wie je luistert ook hinderen. Hij kan zich te bekeken voelen. Dus afstemming is belangrijk, bijvoorbeeld door naar de hele persoon te kijken.

Wat maakt er eigenlijk contact?

Wat ik hier voor het eerst ervaarde in deze oefening, is wat Stephen Porges uitlegt in zijn Polyvagaal Theorie. Contact kun je zien als twee in de ruimte voelende autonome zenuwstelsels (AZS) die elkaar aanraken en aftasten. Hoe dichter je bij elkaar komt, hoe meer ze van en over elkaar kunnen aanvoelen. Ben jij ok, ben jij veilig of niet, maar ook informatie over je emoties en lichaamsgesteldheden van de ander. Zelf benoem ik dat ruimtelijke voelen van ons AZS als energie. En in die zin is elektrische geleiding al veel minder vreemd als concept bij intermenselijk contact. Er is al langer bekend dat zodra twee mensen contact maken, zij direct elkaars lichaam beïnvloeden of veranderen. Bijvoorbeeld door middel van empathische overdracht via de spiegelneuronen in onze hersenen. Die zorgen ervoor dat we voelen wat de ander voelt aan emoties, en dat roep ongeveer dezelfde lichamelijke reacties op bij de luisteraar.

Embodiment

Waarom kon ik tijdens die oefening voor het eerst bewust voelen wanneer er contact was en of dat OK was? Dat kwam omdat we al eerder in de training hadden gewerkt aan ‘embodied awareness’. Dat kun je vertalen met lichaamsbewustzijn én met belichaamd bewustzijn. De eerste is met je aandacht aanwezig zijn in je lichaam, interoceptie. Je kunt opmerken: hoe is het met mij in mijn lichaam, wat kan ik daar allemaal voelen. Een soort van nulmeting voor je het contact met een ander aangaat om te luisteren. En van daaruit ga je je lichaam inzetten als luisterinstrument om signalen van en over de ander op te vangen. Ben jij ok, wat voelt er anders in mijn lichaam nu er contact is met jou? Wat kan ik aanvoelen over en van jou en wat kan ik daaruit opmaken. Dat is belichaamd bewustzijn. De oefening die ik beschrijf was ook bedoeld om te ervaren hoe energetisch contact voelt. Wanneer het in de ruimte voelende AZS de aanwezigheid van een ander gaat opmerken. En welke informatie het kan oppikken over de ander.

Het luistercentrum

Als Deep Listener kun je ervaren dat het verschillend voelt voor de ander vanuit welke plek op je lichaam je contact maakt. Dit heet een luistercentrum. Ons spraakgebruik laat zien dat we dit eigenlijk al wel weten: onderbuik- of niet-pluisgevoel of spreken vanuit je hart bijvoorbeeld. Onbewust luisteren we vaak al vanuit een bepaalde plek. Bij Deep Listening ga je leren om luistercentra bewust in te zetten. Een Luistercentrum is een plek op de middellijn van je lichaam waar het rustig voelt, of die een bron van energie kan zijn. Zo had ik ooit een cursist die meteen zei: “Oh dan begrijp ik het nu. Ik luister met mijn handen, want die worden altijd heel warm als ik luister. Je luisterals Deep Listener met een lichaam dat neutraal is, kalm en volledig aanwezig in het hier en nu. Je parasympatische zenuwstelsel is actief.

Echt contact kan niet zonder een goede intentie

‘Last but not least’ kun je je voorstellen dat de intentie van de luisteraar in het contact ook voelbaar zal zijn. Als de intentie ‘reageren’, ‘beoordelen’ of ‘helpen/oplossen’ is, voelt de ander aan: mijn pijn, lijden of onzekerheid mogen er niet zijn of moeten zo snel mogelijk zijn opgelost. Want jij verdraag ze niet. Dat zal hem blokkeren: hij zal niet vrijuit zijn eigen verhaal kunnen verkennen. Daarom werken we bij Deep Listening met een goede intentie. ‘Dat het luisteren de spreker én de luisteraar iets goeds mag brengen.’ Wat dat ook moge zijn. Daarvoor vertrouw je erop dat de spreker alle antwoorden al in zich heeft. Jij hoeft hem slecht de tijd en de ruimte te bieden om die te gaan vinden. Als luisteraar volg je daarom dit motto: ‘Trust process, follow process and get the hell out of the way!’ Dus niet (te veel) vragen, geen oordelen, advies of ‘Oh, dat heb ik ook gehad!’ Maar wel beschikbaar zijn, in echt compassievol contact.

Wil jij ook ervaringsgericht leren echt contact te maken en je luistervaardigheid te verdiepen? Dan ben je van harte welkom bij een van de 1-daagse Deep Listening Luistertrainingen. Lees meer

Meer artikelen over luisteren