Moed is de kern van compassie
Wanneer mensen het word compassie horen, denken ze meestal aan vriendelijkheid. Maar wetenschappelijk onderzoek vertelt ons dat de kern van compassie moed is.
Vriendelijkheid definieert compassie dus niet, maar is wel een manier van compassie tonen. Een brandweerman bijvoorbeeld, zal regelmatig zijn leven wagen om anderen te redden. Die daad op zichzelf is compassievol. Buiten werktijd kan diezelfde persoon kortaf zijn en snel geïrriteerd of steeds de verjaardag van zijn familie vergeten. Want mensen die wel steeds vriendelijk zijn, hebben niet altijd de moed om compassievol te handelen en andersom.
Lijden erkennen en passend reageren
De woordenboekdefinitie van compassie is zoiets als: ‘een opmerkzaamheid van lijden in zichzelf en anderen met een bereidheid dit te proberen te verlichten’. Deze definitie omvat twee basisprocessen. Het eerste is de moed om pijn en lijden onder ogen te zien, je ertoe te verhouden en ermee in contact zijn. Dit in plaats van ervoor te kiezen het te vermijden en te negeren. Het tweede basisproces is de bereidheid om de wijsheid te vergaren om je op een passende manier te gedragen als je met lijden te maken krijgt.
Moed om lijden te onderzoeken
De moed om compassievol te zijn ligt dus in de bereidheid om de aard en oorzaken van lijden te onderzoeken. Of dit lijden nu in onszelf gebeurt, of bij anderen of bij de mensheid in het algemeen. We zijn opgebouwd uit genen die gedurende miljoenen jaren zijn geëvolueerd. Deze genen hebben onze hersenen en lichamen gebouwd. Maar we hebben ze niet uitgekozen. Ons brein en ons lichaam zijn kwetsbaar. We krijgen allemaal te maken met letsel, ziekte, verval en uiteindelijk de dood.
Mens is bron van eigen lijden en dat van anderen
Drijfveren die in ons brein tot stand komen, zoals status en macht, seks en de zorg voor de eigen familie delen we met andere diersoorten. Ze kunnen ertoe leiden dat we verstrikt raken in zelfgerichte ambitie en tribalisme. En ze maken dat we in staat zijn tot vreselijke wreedheden. De mens is al duizenden jaren een bron van lijden voor andere mensen, voor dieren en de planeet als geheel. De menselijke geest heeft marteling uitgevonden en kan plezier hebben in sadistische wraakacties. We zijn net als andere dieren kwetsbaar voor een reeks van geestelijke aandoeningen, zoals angst, depressie en paranoia. Het vereist moed om onze eigen soort ook maar een beetje te begrijpen als het hierover gaat
Onze biologie begrijpen is basis voor wijsheid
Wat we ook weten vanuit de wetenschap is dat we gebouwd zijn om sociale relaties aan te gaan. De manier waarop we zijn opgevoed kan hierin echter verstorend werken. Denk aan gevolgen van mishandeling, verwaarlozing of pesten. Beseffen dat we slechts één mogelijke versie van onszelf zijn door onze opvoeding en sociale context, kan onszelf wellicht enige bescheidenheid bijbrengen. En hetzelfde principe kunnen we toepassen als we onze oordelen over anderen onderzoeken. Het vergt dus moed om onder ogen te zien dat we biologische wezens zijn. Dat we opgebouwd zijn uit genen die we nooit gekozen hebben. Dat we heen en weer getrokken worden door drijfveren en emoties die in ons voorgeprogrammeerd zijn. En dat we gevormd zijn door de sociale omgeving waarin we ons toevallig bevonden. Dit is de basis voor compassievolle wijsheid.
De keus die we maken over hoe we onze geest begrijpen en hoe we ermee werken – voor ons eigen welzijn en dat van anderen – is zeer zeker onze verantwoordelijkheid!
Begrip van en juiste omgang met onze geest
Simpel gezegd, het is niet onze fout dat we zijn zoals we zijn. Maar de keus die we maken over hoe we onze geest begrijpen en hoe we ermee werken – voor ons eigen welzijn en dat van anderen – is zeer zeker onze verantwoordelijkheid! Ooit zijn we het nut van hygiëne gaan begrijpen om het risico op infectieziekten te verminderen. Net zo moeten we nu ook leren hoe we sociaal rechtvaardige en steunende omgevingen kunnen bouwen die het beste in ons naar boven halen. Er zijn vele krachten die deze inspanningen (zullen) proberen te ondermijnen, zeker in deze tijd van polarisatie en populisme Dus het kost inzet en moed om te kiezen voor compassie.
Compassie geen zwakte of gril
Mensen kunnen bang zijn voor compassie omdat ze denken dat het een zwakte of gril is. Dit komt voornamelijk doordat ze niet begrijpen wat compassie is. En doordat ze ook niet inzien dat het begrip van de oorzaken van lijden en het onder ogen zien van onze eigen kwetsbaarheid van enorme waarde is. Wereldwijd tonen wetenschappers aan dat we door compassie te cultiveren vele psychologische en fysiologische systemen stimuleren die goed zijn voor onze gezondheid en ons geluksgevoel. Compassie bevordert bovendien pro-sociaal en ethisch gedrag, iets waar we allemaal als gemeenschap profijt van hebben.
Beginnen bij onszelf: oefenen
We kunnen simpelweg beginnen bij onszelf. Door elke dag een paar minuten na te denken over hoe we zouden zijn als we op ons compassievolle best zouden zijn. Hoe we dan zouden denken en handelen. Dan zouden we iets lastigs in ons leven voor ogen kunnen nemen, langzaam en diep ademhalen, een vriendelijke stem in onszelf laten spreken en ons voorstellen hoe deze wijze compassievolle vriend in ons het probleem zou aangaan. Je zal al snel doorhebben dat deze innerlijke vriend het anders aanpakt dan de boze of bange ik – dat deel van ons dat vaak de kop opsteekt om zogenaamd de controle te behouden – het zou doen. Hoe vaker we de tijd nemen onszelf voor te stellen hoe we op ons compassievolle best zouden zijn, hoe groter de kans dat we het ook echt worden, meer geaard, zorgzamer en assertiever.
Compassie is wellicht de enige universeel erkende taal die het vermogen heeft de wereld te veranderen,
Compassie is uiting van kracht en moed
Dus compassie gaat niet alleen over vriendelijkheid of ‘zachtheid’ en het is zeker geen zwakte! Het is een van de belangrijkste uitingen van kracht en moed die we als mensheid kennen. Het is moeilijk en krachtig, aanstekelijk en invloedrijk. En wat het allerbelangrijkste is, het is wellicht de enige universeel erkende taal die het vermogen heeft de wereld te veranderen.
Meer leren over compassie en ons brein
Meer leren over compassie en ons breinIn een maatschappij die ons aanmoedigt om met elkaar te concurreren, wordt compassie vaak als zwakte gezien. Streven naar meer of beter of groter, zelfkritiek, angst en vijandigheid ten opzichte van anderen lijkt ons heel gemakkelijk af te gaan. Het boek The Compassionate Mind van de Britse hoogleraar psychologie Paul Gilbert verklaart de evolutionaire en sociale redenen waarom ons brein zo gemakkelijk reageert op bedreigingen. En het onthult ook hoe ons brein voorgeprogrammeerd is om te reageren op en met vriendelijkheid en compassie. En hoe je dat programmaatje door oefenen sterker kunt maken.
