Waarom klagen niet helpt (en wat wel)

In het gezin waarin ik opgroeide was klagen en aanklagen de normaalste zaak van de wereld. Alles en iedereen was vervelend, dom, slecht, verkeerd…, behalve wijzelf natuurlijk! Als er toen corona was geweest, hadden we ons uit kunnen leven met klagen over het coronabeleid, de vaccinweigeraars en de relschoppers. Naarmate ik ouder werd, merkte ik dat mijn geklaag niet alleen onplezierig was voor anderen, maar ook ongezond voor mezelf. Het gaf me veel stress in mijn hoofd en mijn lijf. Bovendien veranderde er niks of niemand door, maar hield vooral mijzelf tegen te veranderen.

Ik kwam erachter dat niet de situatie of anderen moesten veranderen als ik me ergens aan ergerde, maar ikzelf. En dan met name mijn eigen houding ten opzichte van wat ik als negatief ervaarde. Door alle geklaag in ons gezin had ik niet geleerd om stil te staan bij waarom ik klaagde, namelijk bij wat ik eigenlijk echt voelde. Want voelen, daar deden we niet aan!

Het vermijden vermijden

Ik leerde dat mijn hersenen, vanuit de evolutionaire behoefte om te overleven, constant bezig zijn te scannen naar wat negatief (en dus potentieel gevaarlijk) is: de negativity bias. Ik noem het ook wel mijn neus voor negativiteit. Want jong geleerd… En dat mijn hersenen dat doen omdat wij mensen liever pijn en frustratie (lees: gevaar) vermijden.

Maar ik leerde ook dat die vermijding contraproductief is als je in plaats van levensbedreigende tijgers, onschuldige (negatieve) emoties vermijdt. Vermijding vergroot en verlengt juist mijn negatieve gevoelens en stemmingen. Vooral als ze worden veroorzaakt door dingen waar ik geen invloed op heb. Zoals falend beleid, mensen die in complotten geloven en relschoppers.

In mildheid accepteren

Het grote toverwoord voor verandering bleek ‘acceptatie’:  onder ogen zien wat de situatie is en accepteren dat dit bij mij emoties oproept. Nu oefen ik dagelijks die emoties ook werkelijk de ruimte geven, of ze nu wel of niet leuk zijn. En dan liefst met een beetje zelfcompassie. Dus niet: “Zo is het nu eenmaal, deal ermee!” Maar wel: “Het is ook best moeilijk wat ik nu voel en meemaak met al die onzekerheid en crisis in de wereld, iedereen zou zich hier rot bij voelen, dat is helemaal OK. Wat heb ik nodig om dit een beetje gemakkelijker aan te kunnen?” Eigenlijk kun je dit een gezonde vorm van klagen noemen. Toegeven dat je het ergens moeilijk mee hebt is immers helemaal prima.

Prettiger samenleven met mijn negativiteit

Natuurlijk zie ik nog steeds heel veel dat mis is in de wereld en is mijn (aan)klager ook niet altijd stil. Wel heb ik nu sneller door als zij weer actief is. Ik heb een aantal manieren geleerd om gezonder om te gaan situaties waarbij mijn (aan)klager van zich laat horen. Ik deel ze graag met je:

1. Bert en Ernie uit Sesamstraat: “Maak er wat van…”
   Maak er wat van en als je niet tevreden bent, doe er dan wat aan. Dit lied klinkt inmiddels bijna automatisch in mijn hoofd als ik mezelf (en ja, soms ook een ander…) betrap op een klaagzang. Een efficiënte defusie-oefening (uit de ACT coaching) bij klaaggedachten.
   
2. Steven Covey’s Cirkel van Invloed en Cirkel van Betrokkenheid
   Dit concept helpt mij om te beslissen of ik ergens zelf invloed op heb (proactieve coping stijl), en er dus iets van kan maken zoals Bert en Ernie zingen, of dat ik het beter los kan laten omdat ik er geen invloed op heb (want ermee bezig blijven, piekeren, is de reactieve coping stijl). Zeer verhelderend! Het komt uit zijn boek: The 7 habits of highly effective people. Zo kan ik bij stijgende besmettingen bijvoorbeeld zelf voorzichtiger zijn, thuis werken en een mondkapje dragen op drukke plekken als de overheid er nog niet om vraagt. Of als ik merk dat ik het moeilijk heb met alle beperkingen en gedoe, iets aardigs voor mezelf doen of iets leuks gaan doen wat wel kan binnen de gegeven omstandigheden. Ik heb immers invloed op mijn eigen gedrag!
   
   
   
3. Neff & Germer’s Mindful Zelfcompassie: beoefenen van dankbaarheid en bewust genieten.
   Klagen richt zich vooral op dat wat er niet (meer) is. Zeker in deze tijd, waarin we niet meer alles kunnen doen wat we gewend waren, is dit belangrijk. Door me bewust te richten op wat er wel kan en wat er allemaal goed en fijn is in mijn leven, en niet op wat er niet is of wat minder fijn is, kan ik deze onzekere coronaperiode beter aan. Ik houd dagelijks een dankbaarheidsdagboek bij waarin ik opschrijf waar ik dankbaar voor ben. Dat zijn heel vaak heel kleine en alledaagse dingen. En door bewust te genieten van wat er wel is, ervaar ik hoe waardevol mijn leven is: een fijne wandeling, al dan niet met een vriendin, (meer tijd voor) een goed boek, mooi eten, een leuke film op TV, (extra) tijd en aandacht voor elkaar, de vogels in mijn tuin bij de voederplek…en soms een nieuwe vogelsoort op bezoek!
   
4. Neff & Germer’s Mindful Zelfcompassie: gedeelde menselijkheid.
   In deze gepolariseerde tijden trappen we allemaal wel eens in de val van onbegrip voor mensen die anders denken en doen dan wijzelf. Begrip hebben voor mensen die in complotten geloven of die zich niet laten vaccineren valt mijzelf ook best zwaar. Hun denken en doen vergroot immers mijn eigen angst en onzekerheid over de huidige situatie. Die gevoelens wil ik liever niet, dus moeten zij, die ‘wappies’ veranderen…Oh nee, vanuit de cirkel van invloed weet ik dat deze redenering, dit aanklagen niet helpt.
   Ik doe dan graag de oefening: De ander zien als een andere ik. Ik verplaats me in die andere persoon en zie hem of haar voor me als een persoon die net als ik bang en onzeker is door de vele crises die nu spelen in de wereld. Die net als ik zoekt naar manieren om die nare gevoelens daarover het hoofd te bieden. Die hier net als ik mee worstelt en niet altijd de juiste keuzes maakt. En ik wens die persoon alle goeds toe: liefde, geluk, gezondheid, veiligheid, wijsheid. En vervolgens ook mijzelf, ik die precies zo onzeker en bang is af en toe. Die net zo hard fouten maakt en imperfect is. Die net als iedereen wil dat er van haar gehouden wordt en erbij wil horen. Zo kan ik me met open hart verbonden blijven voelen met elke mens en diens worstelingen. En me nieuwsgierig blijven openstellen voor ieders verhaal.

Al deze lessen hebben ervoor gezorgd dat ik gemakkelijker om kan gaan met frustraties en tegenslagen. En dat ik me bijna altijd tevreden en ook vaker dan vroeger gewoon gelukkig en verbonden met anderen kan voelen. Natuurlijk zijn er ook af en toe dipjes en vind ik het allemaal even minder fijn. Wie heeft dat nou niet. Maar ik vind het inmiddels OK om niet OK te zijn. En ik merk dat deze periodes daardoor ook minder lang duren. Dus je hoort mij niet klagen 😉

Meer artikelen over mindful zelfcompassie
Meer artikelen over mildheid en compassie
Meer artikelen over dankbaarheid